استومی چیست؟

استومی نوعی عمل جراحی است که طی آن یک حفره یا سوراخ روی شکم ایجاد می شود.

قطعه ای از دستگاه گوارش مانند روده، معده یا مثانه برش خورده و توسط این سوراخ به سطح شکم آورده میشود.

استوما چیست؟

ساختاری که با جراحی استومی روی شکم ایجاد میشود، استوما نام دارد.

استوما در واقع بافت مخاطی مربوط به فضای داخلی اندام هدف است

پس از جراحی، حدودا سه ماه طول میکشد تا ماهیچه های شکمی و استوما کاملا بهبود یابند. ظاهر استومای سالم باید دارای این ویژگی ها باشد:

1. گرد است
2. قرمز یا صورتی رنگ
3. براق
4. ظاهر مرطوب
5. معمولا قطری به اندازه 1 الی 2 اینچ دارد.
6. در انتهای آن یک منفذ برای خروج مواد وجود دارد.
7. بر اساس نوع جراحی استومی و آناتومی بیمار، هم سطح با شکم یا به طور معمول کمی برآمده است.
8. استوما پایانه عصبی ندارد بنابراین فاقد هر گونه حسی است.

انواع استومی

• استومای انتهایی

زمانی که انتهای برش خورده از طریق سوراخ به سطح شکم آورده و به پوست وصل میشود. این نوع استومی یک استوما ایجاد میکند.

• استومای لوپی

اگر بخشی از لوله گوارش از درون سوراخ شکمی خارج گردد و سپس برش زده شود، استومایی با دو سوراخ متصل به هم روی سطح شکم ایجاد میشود. از یکی از سوراخ ها موکوس و از دیگر مواد دفعی خارج میشود.

• استومای دوتایی جدا

در کولستومی کاربرد دارد. به دو دسته تقسیم میشود:

1. دابل-برل. دو سر برش خورده به صورت جدا از هم به سطح شکم آورده شده و دو استومای مجزا اما کنار هم را تشکیل میدهند.
2. استومای کاملا جدا. دو استوما در دو قسمت از لوله گوارشی ایجاد میشوند.

استومی چه کاربردی دارد؟

هدف از انجام استومی، ایجاد یک مسیر فرعی برای خروج مواد دفعی همچون مدفوع و ادرار از بدن است علاوه بر این، استومی برای ایجاد یک مسیر تنفسی روی نای نیز انجام می گیرد. به دلایل مختلف ممکن است دفع یا تنفس از مسیر طبیعی خود قابل انجام نباشند.

از جمله شرایط کاربرد استومی عبارتند از:

• مشکلات مادرزادی لوله گوارشی یا دفعی
• سرطان در بخشی از لوله گوارشی یا دفعی
• آسیب به بخشی از لوله گوارشی
• انسداد روده
• عفونت و التهاب روده
• بی اختیاری
• زخم کولیت
• بیماری کرون

9- دیورتیکولیت روده. معمولا در روده بزرگ ایجاد میشود. فرد دچار خونریزی والتهاب جدار داخلی روده است.

برای استراحت کردن و ترمیم لوله گوارشی.

جراحی استومی

جراحی به روش های مختلفی انجام می گیرد. اما انجام عمل جراحی استومی عموما شامل مراحل زیر است.

معمولا یک روز قبل از جراحی در بیمارستان بستری میشود.

بیهوشی کامل دریافت میکنید.

نقطه ایجاد استوما، برش میخورد.

بر اساس نوع جراحی، اندام مورد نظر برش میخورد.

قسمت برش خورده به سطح شکم آورده شده و به پوست شکم از داخل و از بیرون بخیه زده میشود.

انواع استومی

استومی را بر اساس معیارهای مختلف میتوان دسته بندی نمود:

• اندام هدف. شامل بخش های مختلف روده بزرگ، روده کوچک، معده، کیسه صفرا و نای است.
• نوع برش ایجاد شده طی جراحی.
• طول مدت استومی. استومی ممکن است موقت یا دائمی باشد.

کلستومی چیست؟

استومی روده بزرگ، وقتی جراحی استومی روی کولون یا روده بزرگ انجام می شود، به آن کولستومی می گویند.

کولستومی معمولا برای بیماران مبتلا به سرطان روده بزرگ یا سرطان رکتوم انجام می شود.

بر اساس محل برش در روده بزرگ، کولستومی انواع مختلفی دارد. نوع حالت فیزیکی ماده دفعی نیز بر این اساس متفاوت است.

کلستومی صعودی

استومی در قسمت صعودی روده بزرگ و سمت راست شکم انجام می شود.

مواد دفعی در این بخش روده حالت مایع داشته و سرشار از آنزیم های هضم کننده هستند.

به همین دلیلی پوست اطراف استوما در این نوع کولستومی به مراقبت بیشتری نیاز دارد.

این نوع کولستومی به ندرت انجام میشود زیرا ایلئوستومی برای خروج ماده دفعی مایع انتخاب بهتری است.

کلستومی عرضی.

این جراحی روی قسمت عرضی روده بزرگ و بخش میانی شکم انجام می گیرد.

مواد خروجی در این نوع کولستومی مایع یا خمیر مانند هستند.

بنابراین در صورت نشت کردن از کیسه، آسیب کمتری به پوست میزنند. کولستومی عرضی دو نوع دارد:

1. کولستومی عرضی لوپ.
2. کولستومی عرضی دوتایی.

کلستومی نزولی.

در قسمت نزولی روده بزرگ و سمت چپ شکم انجام می شود.

ماده خروجی از این ناحیه آب خود را از دست داده و مدفوع جامد است.

کلستومی سیگموئید.

قسمت پایین و سمت چپ شکم محل انجام کولستومی در بخش سیگمویید روده بزرگ است.

ماده خروجی مدفع جامد است که طی دفع طبیعی از بدن خارج میشود.

رایج ترین نوع کولستومی روده بزرگ است.

ایلئوستومی چیست؟

استومی روده کوچک

ایلئوم بخش انتهای روده باریک یا روده کوچک است. طی جراحی ایلئوستومی، ایلئوم از طریق برشی به سطح شکم آورده می شود.

در بیماری هایی همچون التهاب ایلئوم یا سرطان رکتال (راست روده)، ایلئوستومی انجام می شود.

رایجترین علت انجام ایلئوستومی، در شرایطی است که کولون یا رکتوم بیمار برداشته شده باشد.

ماده خروجی از ایلئوستومی مایع است و معمولا بعد از خوردن غذا اتفاق می افتد.

یورینستومی

استومی مثانه

وقتی مثانه فرد به دلیل یک بیماری همچون سرطان مثانه خارج شده باشد یا قادر به نگهداری ادرار نباشد، یورینستومی انجام می گیرد.

در این جراحی مجرای دفع ادرار از طریق برشی به سطح پوست پایین شکم آورده می شود. این جراحی از چند طریق قابل انجام است.

مجرای ایلیال.

رایجترین نوع یوروستومی است.

شامل اتصال یک قطعه از روده باریک به دو مجرایی که ادرار را از کلیه به مثانه انتقال می دهند.

انتهای دیگر مجرای ایلیال نیز از طریق برش به سطح شکم آورده و استوما را ایجاد می کند.

اورتروستومی

تغییر دادن مسیر یک یا هر دو مجرای اورتر از کلیه ها و ایجاد استوما در کنار شکم است

نفروستومی

در این جراحی، ادرار مستقیما از کلیه به استوما منتقل می شود.

سیستوستومی

ادرار از مثانه به استوما منتقل و از بدن خارج میشود.

انواع نادرتری از استومی روی معده و نای نیز در برخی شرایط انجام می شوند.

گاستروستومی

جراحی استومی که روی معده انجام می شود. معمولا هدف از انجام آن، تغذیه فرد از طریق لوله گذاری در معده است.

تراکوئستومی

نام دیگر آن لارنگکتومی است. نوعی استومی که طی آن حفره ای روی نای و در جلوی گلو جهت تنفس بیمار ایجاد می شود.

تراکئوستومی میتواند به دلایل زیر انجام گیرد:

• سرطان دهان یا گلو. طوری که راه تنفسی فرد را بسته باشد.
• خارج کردن حنجره.
• تورم بیش از اندازه با وجود غده در گلوی فرد که راه تنفس وی را بسته است.
• بیهوش بودن بیمار به مدت طولانی.
• مدت زمان استومی
• بر اساس وضعیت بیمار و تشخیص پزشک، استومی از نظر برگشت پذیر بودن دو نوع دارد.

استومی موقت

گاهی استومی فقط برای استراحت دادن به اندام بیمار انجام می شود.در این صورت پس از مدت طمانی که وضعیت بیمار و پزشک تعیین کننده آن است، جراحی برای بستن استومی انجام گرفته و استوما به داخل بدن برمی گردد.

گاهی پیش از جراحی وضعیت بیمار مشخص است و جراح اعلام میکند که استومی از نوع موقت خواهد بود.

اما گاهی پس از مدتی بنابر شرایط بیمار پزشک تصمیم به بستن استومی میگیرد.

استومی دائم

اگر تمام یا بخشی از اندام هدف برداشته شده باشد، فرد باید تا پایان عمر با استومی زندگی کند.

تغذیه و استومی

بر اساس نوع استومی، نیاز است که بیمار نوع رژیم غذایی خود رابا مشورت پزشک یا پرستار کنترل نماید.

کنترل رژیم غذایی به کاهش عوارض گوارشی پس از استومی و نیاز کمتر به تعویض کیسه کمک می کند.

معمولا تا یک هفته پس از جراحی فقط مجاز به استفاده از غذاهای مایع هستید.

پس از آن طبق نظر پزشک میتوانید از غذاهای نرم نیز استفاده کنید.

از آن جایی که شرایط افراد مختلف متفاوت است، انواع متنوع غذا را مصرف کنید.

پس از مدتی به خوبی میدانید که چه نوع مواد غذایی با شرایط شما سازگاری دارد.

نکات زیر را در تغذیه خود رعایت کنید:

1. مصرف مایعات فراوان. موجب کاهش بوی نامساعد، جلوگیری از یبوست و کم آبی در بدن می شود.
2. استفاده از غذاهایی که حاوی ویتامین B12 بالایی هستند.
3. از خوردن غذاهای چرب بپرهیزید. زیرا یبوست یا اسهال ایجاد می کند.
4. غذا را به خوبی بجوید.
5. از مصرف غذاهایی که نفاخ هستند خودداری کنید.
6. ز مصرف فیبر بالا خصوصا در چند ماه اول بپرهیزید.
7. از نوشیدنی های گازدار استفاده نکنید.
8. سیر، پیاز و سایر غذاهایی که موجب بوی بد مواد دفعی میشوند را مصرف نکنید.
9. از مصرف ادویه جات و فلفل بپرهیزید.